İhlas Nedir? Amellerin Ruhu ve Allah Katındaki Değeri

İslam'da bir amelin değeri, onun ne kadar büyük veya ne kadar çok yapıldığıyla değil, ne kadar samimiyetle ve hangi niyetle yapıldığıyla ölçülür. İşte bu samimiyetin, bu katıksız niyetin ve ameli sadece ve sadece Allah rızası için yapmanın adı "ihlas"tır. İhlas, ibadetlerin ve güzel davranışların ruhu gibidir. Ruhu olmayan bir beden nasıl ki cansız bir cesetten ibaretse, ihlası olmayan bir amel de Allah katında kabul görmeyen, boş bir gösterişten ibarettir.

Amellerin Temeli: "Ameller Ancak Niyetlere Göredir"

İslam ahlakının ve fıkhının üzerine kurulu olduğu en temel hadis-i şeriflerden biri, niyetin önemini vurgular. Bu hadis, bir amelin dış görünüşünden çok, o amelin arkasındaki itici gücün ne olduğunu sorgular.

Peygamber Efendimiz (s.a.v) buyurmuştur: "Yapılan işler (ameller) niyetlere göre değerlenir. Herkes yaptığı işin karşılığını niyetine göre alır. Kimin niyeti Allah’a ve Resûlü’ne varmak, onlara hicret etmekse, eline geçecek sevap da Allah’a ve Resûlü’ne hicret sevabıdır. Kim de elde edeceği bir dünyalığa veya evleneceği bir kadına kavuşmak için yola çıkmışsa, onun hicreti de hicret ettiği şeye göre değerlenir."Buhârî, Bed’ü’l-vahy, 1; Müslim, İmâret, 155

Bu hadis bize öğretir ki, dışarıdan bakıldığında aynı görünen iki amel, niyetleri farklı olduğu için Allah katında bambaşka değerlere sahip olabilir. Örneğin, iki kişi de camiye para bağışlar. Biri, sadece Allah'ın rızasını kazanmak ve bir hayır yapmak niyetiyle verir. Diğeri ise, "ne kadar cömert" desinler, toplumda itibar kazanayım diye verir. Her ikisi de aynı eylemi yapmıştır, ancak birincisi ihlasla amel ettiği için büyük bir sevap kazanırken, ikincisi riya (gösteriş) yaptığı için amelini boşa çıkarmış, hatta günaha girmiş olabilir.

İhlas ve Zıttı Riya Ne Demektir?

İhlas ve riya, kalbin amelidir ve birbirinin tam zıttıdır.

Riya: Amelleri Yok Eden Gizli Şirk

Peygamber Efendimiz (s.a.v), riyanın tehlikesine dikkat çekerek onu "gizli şirk" (şirk-i hafi) olarak nitelendirmiştir. Çünkü riyakâr bir kimse, amelini yaparken Allah'ın rızasının yanına, insanların beğenisini de ortak koşmuş olur. Bu, amelin safiyetini bozar ve onu değersiz kılar.

Kıyamet gününde ilk hesaba çekileceklerden birinin, ilmini "ne kadar alim desinler diye" öğrenen, bir diğerinin malını "ne kadar cömert desinler diye" harcayan, bir diğerinin de "ne kadar kahraman desinler diye" savaşan kimseler olacağı ve niyetleri Allah rızası olmadığı için amellerinin boşa gideceği hadis-i şeriflerde bildirilmiştir. (Müslim, İmâre, 152)

Bu, bizler için çok ciddi bir uyarıdır. En büyük ve en güzel ameller bile, eğer içinde ihlas yoksa, ahirette birer hayal kırıklığına dönüşebilir.

Niyetimizi Riya'dan Nasıl Koruruz?

Niyeti halis tutmak, sürekli bir çaba ve farkındalık gerektirir. Alimler bunun için bazı yollar tavsiye etmişlerdir:

• Dua Etmek: Sürekli olarak Allah'tan niyetimizi temizlemesi ve bizi riyadan koruması için dua etmek.
• Amelleri Gizlemek: Farz ibadetler dışında, yapılan nafile ibadetlerin (gece namazı, nafile oruç gibi) ve verilen sadakaların bir kısmını gizlice, kimse görmeden yapmaya çalışmak, riyaya karşı en etkili ilaçtır.
• Nefis Muhasebesi: Bir amel işlemeden önce, işlerken ve işledikten sonra sürekli olarak kendine "Ben bu işi kimin için yapıyorum?" sorusunu sormak.
• İnsanların Övgüsünü ve Yergisini Eşit Görmek: Kalbi o derece Allah'a bağlamak ki, insanların övgüsü sevinç, yergisi ise üzüntü kaynağı olmaktan çıksın. Asıl önemli olanın, Allah'ın o amelden razı olup olmadığı bilincine ermek.

İhlas Hakkında Sıkça Sorulan Sorular