Nimete Saygı ve Şükür
Yemeğe Besmele ile başlamak ve Elhamdülillah ile bitirmek, çocuğa nimetin sahibini ve şükretmeyi öğretir. Tabakta yemek bırakmamak israfa karşı bir derstir.
﷽
Toplumun Kalbi: İslam Nazarında Aile Kurumunun Kutsallığı ve Sofranın Birleştirici Gücü
İslam, aileyi toplumun temel ve en hayati yapı taşı olarak kabul eder. Sağlam bir toplumun, ancak sağlam temeller üzerine kurulmuş, huzur ve sevgi dolu ailelerden oluşabileceğini öğretir. Aile, sadece neslin devamını sağlayan biyolojik bir birliktelik değil, aynı zamanda bireyin ilk eğitimini aldığı, ahlaki ve manevi değerleri öğrendiği, güven ve huzur bulduğu bir sığınaktır. Bu sığınağı besleyen en önemli kaynaklardan biri ise, ailenin etrafında birleştiği, sadece midelerin değil, kalplerin ve ruhların da doyurulduğu "aile sofrası"dır.
Nikah: Sekinet, Meveddet ve Rahmet Üzere Kurulan Yuva
Aile hayatının başlangıcı, Allah'ın emri ve Peygamberin sünneti olan nikahtır. Kur'an-ı Kerim, evliliği ve eşler arasındaki ilişkiyi üç temel kavram üzerine inşa eder: Sekinet (huzur ve sükûnet), Meveddet (karşılıklı sevgi) ve Rahmet (şefkat, merhamet).
"Kendileri ile huzur bulasınız diye sizin için kendi türünüzden eşler yaratması ve aranıza bir sevgi ve merhamet koyması da O’nun delillerindendir."Rûm Suresi, 21
Bu ayet, evliliğin temel gayesinin, bireylerin birbirinde "huzur bulması" olduğunu belirtir. Ev, dış dünyanın fırtınalarından sığınılan bir limandır. Bu huzur ortamını oluşturan harç ise, eşler arasına Allah tarafından yerleştirilen sevgi ve merhamettir. Peygamberimiz, "Sizin en hayırlınız, ailesine karşı en hayırlı olanınızdır." (Tirmizî) buyurarak aile içi güzel ahlakın önemini vurgulamıştır.
Helal Rızkın Aile Huzuruna Etkisi
Aile sofrasının bereketi, o sofraya konan nimetlerin kaynağının helal ve temiz olmasıyla doğrudan ilişkilidir. Ailenin reisi olarak erkeğin en kutsal görevlerinden biri, ailesinin nafakasını helal yollardan temin etmektir. Haram bir lokmanın karıştığı kazanç, sadece sofranın bereketini kaçırmakla kalmaz, aynı zamanda o yemeği yiyen tüm aile fertlerinin maneviyatını da zehirler. Haram lokma, kalbi katılaştırır, ibadetlerden alınan feyzi yok eder ve duaların Allah'a ulaşmasına engel olur. Annenin görevi ise, bu helal kazançla gelen nimetleri, israf etmeden, şükür ve dua ile pişirerek sofraya getirmektir.
Sofranın Bir Mektep Olarak Rolü
Çocuklar, nasihatten çok, gördüklerini örnek alırlar. Aile sofrası, onlara hayatın en temel ahlaki değerlerini yaşayarak öğretmek için eşsiz bir eğitim ortamıdır.
Sabır ve Paylaşma
Herkesin sofraya oturmasını beklemek sabrı, en güzel lokmayı kardeşine veya misafire ikram etmek ise cömertliği (îsâr) ve başkalarını düşünmeyi öğretir.
Sofra Adabı ve Nezaket
Sağ elle yemek, kendi önünden yemek, ağızda lokma varken konuşmamak gibi sünnetler, çocuğa sadece yemek yemeği değil, disiplinli ve saygılı olmayı da öğretir.
Aile İçi İletişim
Sofralar, teknolojiden uzak, yüz yüze sohbetin edildiği, günün nasıl geçtiğinin konuşulduğu, aile bağlarının güçlendiği kıymetli anlardır.
Birlikte Yemenin Bereketi
Modern hayatın getirdiği koşturmaca, aile üyelerini ayrı ayrı yemek yemeye itse de, Peygamberimiz (s.a.v.) birlikte yemenin bereketini vurgulamıştır.
Ashaptan bazıları, "Yâ Rasûlallah, yiyoruz fakat doymuyoruz" dediklerinde, Efendimiz onlara, "Herhalde siz ayrı ayrı yiyorsunuz" diye sormuş, "Evet" cevabını alınca da şu tavsiyede bulunmuştur: "Yemeği birlikte yiyin ve Allah'ın adını anın (Besmele çekin) ki, yemeğiniz bereketlensin."Ebû Dâvûd, Et'ime, 14
Bu hadis, sofrada bir araya gelmenin sadece sosyal bir eylem olmadığını, aynı zamanda ilahi bereketi celbeden manevi bir boyutu olduğunu da göstermektedir. Birlikte yenen bir kap yemek, ayrı ayrı yenen on kaptan daha bereketli ve doyurucu olabilir.
Aile Hayatı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Ailece sofrada mutlaka bir araya gelmek gerekir mi?
Peygamber Efendimiz (s.a.v), birlikte yenen yemeğin bereketli olacağını bildirmiştir. Modern hayatın zorluklarına rağmen günde en az bir öğünde ailenin bir araya gelmeye çalışması, bu bereketi ve aradaki muhabbeti korumak için çok önemlidir.
Çocuklara sofra adabını en etkili nasıl öğretmeliyiz?
En etkili yöntem, anne ve babanın bizzat örnek olmasıdır. Besmele çekmek, sağ elle yemek, yemeği ayıplamamak gibi sünnetleri sofrada bizzat uygulayarak, çocukların bu güzel ahlakı doğal bir şekilde öğrenmesi sağlanır.
Sofrada teknolojik aletlerin (telefon, tablet) kullanılması doğru mudur?
Aile sofrasının temel amaçlarından biri de aile içi iletişimi ve muhabbeti artırmaktır. Sofrada teknolojik aletlerle meşgul olmak, bu amacı yok eder, bereketi kaçırır ve aile fertleri arasında duvarlar örer. Bu nedenle sofra, teknolojiden arındırılmış bir alan olmalıdır.